Vredesteken, een onschuldig symbool?

Dat was me een commotie op de Pieter Zandt  Scholengemeenschap. In de strijd tegen de overvloed van commerciële agenda’s waar niet veel goeds van te verwachten was, werd er een eigen agenda ontworpen en gedrukt. Helaas bleek bij een afbeelding op de voorpagina een persoon te staan met een t-shirt waarop het vredesteken stond.

Dat vredesteken bleek, althans dat vonden veel ouders, niet zo onschuldig en vredelievend te zijn als men het vanuit een bepaalde christelijke traditie beschouwt. De leerlingen keken ervan op.

 

Het vredesteken is een symbool dat in 1958 is ontworpen door de Britse ontwerper en kunstenaar Gerald Holtom. Hij deed dit in opdracht van de vredesbeweging, die een campagne voerde voor ontwapening van kernwapens.

Het symbool is afgeleid van het "Semaphore Flag Signalling System". De verticale streep is "D" voor "Disarmament" (= ontwapening) en de twee schuine strepen naar beide zijden zijn "N" voor "Nuclear" (= nucleair), "U" voor "Unilateral" (= eenzijdig). (http://www.christipedia.nl/Artikelen/V/Vredesteken)

Een duidelijke en eenduidige symbooltaal.  Zouden er ooit mensen die het vredesteken als symbool droegen en dragen hebben vermoed hebben dat er gelijkvormige symbolen zijn met een hele andere betekenis, ja, zouden ze die andere betekenis hebben willen uitdragen met het zich sieren met het vredesteken?

Het teken dat door Holtom gestileerd en ontworpen werd  is in vrijwel dezelfde vorm namelijk al van veel oudere datum. Het  symbool in de cirkel is de omgekeerde Algiz rune. Algiz staat bij velen voor het leven, de omgekeerde Algiz voor de dood.

In de moderne tijd wordt deze Yr-rune als de doodsrune gebruikt. Bij nazi's werd en wordt de Yr-rune als alternatief gebruikt voor het christelijke kruis.

In de tijd van de Romeinse keizer Nero zou eenzelfde symbool gestaan hebben voor een symbool van Christenvervolging: een omgekeerd kruis met gebroken zijarmen. Er is trouwens een legende die gewag maakt van de dood van de apostel Petrus in Rome aan een omgekeerd kruis

Het kruis zelf was ook al voor de komst van Christus gebruikt als symbool,  in voorchristelijke zowel als in niet-christelijke culturen Het kruis kan wat dit betreft  in verband gebracht worden  met natuuraanbidding en heidense seksriten.     

In de eerste eeuwen Christendom kwam het kruis niet voor als christelijk symbool. Pas in de 4^e eeuw werd het door de tot het Christendom bekeerde keizer Constantijn als symbool ingevoerd, misschien wel om het de heidenen gemakkelijker te maken om zich in Christendom te herkennen. Jehova’s getuigen houden vol dat Jezus niet aan een kruis maar aan een paal  (stau′ros) stierf.

Je krijgt zo een beetje de indruk dat het kruis misschien ook een soort van geuzen-symbool is geweest voor de christenen uit de tijd van Constantijn: het vervolgingssymbool werd een andere vorm en betekenis gegeven.

Het geven van een nieuwe inhoud aan een oud symbool, het overnemen van een symbool en het laten verkeren in zijn tegendeel, is ook niets nieuws.

Het verhaal van het “binnenhalen” van het kruissymbool lijkt namelijk op de manier waarop ook het Kerstfeest en het Paasfeest, zeker qua datum,  in het Christendom geïntegreerd zijn. De heidense kerstboom heeft zijn plaats inmiddels zonder veel verdere discussie verworven in de westerse christelijke traditie. Ook licht en vuur kregen in het Christelijke geloof een nieuwe betekenis.

Het verhaal  over de Pieter Zandt Scholengemeenschap, en de heftigheid van de ouders van de leerlingen, doet me een beetje denken aan hypes die ik mee maakte toen ik in de Noordoost Polder werkte. Vanuit Urk werden er ineens stencils verspreid waarin de symbolen op de pakken waspoeder van Procter & Gamble, en op een gegeven moment ook het Marlboro-symbool, aan de kaak werden gesteld. Die waren niet alleen van heidense oorsprong, de diepere achtergrond en bedoeling waren nog verontrustender. De producenten stonden in dienst van de Satan, gebruik van hun producten met de verderfelijke symbolen stelde je onder kwade invloeden. Je deed en betaalde  mee aan het werk van de Duivel.
Het ging geloof ik zo ver dat huisvrouwen de supermarkten in togen om deze producten te verwijderen.

                                              

Of de Urker kerken zelf ook meedeed aan deze hype weet ik niet meer, maar de olievlek die zich ineens over Urk en de polder verspreidde leek een beetje op de latere hoaxen die in de beginjaren van het e-mailverkeer rondgingen, soms met de meest ongeloofwaardige broodje-aap-verhalen.

Uiteindelijk is alles weer tot rust gekomen, Procter and Gamble en Marlboro bleken in het geheel geen duivelse banden te hebben, het waren eerbare bedrijven, geleid door zich van geen kwaad bewuste christenmensen.

Ja, en over symbolen en hun betekenis in een bepaalde context gesproken: 666 is het teken van het beest, het getal van de antichrist. Het getal zal dus ook niet prijken in of op de agenda’s van de Pieter Zandt Scholengemeenschap. Maar met een andere betekenis staat het getal 666 in boeken die op het Pieter Zandt hoog in aanzien staan: de Bijbel telt namelijk meestal nog veel meer (genummerde) pagina’s. Deze geschriften worden niet vernietigd omdat er 666 in staat, want als pagina aanduiding is de Bijbelse betekenis ervan ontkracht.

Op het moment dat ik dit schrijf is de Vredesweek 2013 aanstaande. Daaraan doen ook veel kerken mee, zowel via de Raad van Kerken Nederland als via de Evangelische Alliantie. Het gewraakte vredesteken voert daarbij niet de boventoon maar is wel aanwezig en het idee erachter, door Holtom verbeeld, zeker.

Misschien kan de Pieter Zandt Scholengemeenschap de ouders van haar leerlingen uitleggen waar het vredesteken voor de mensen die dat symbool ook deze dagen voeren voor hen wel voor staat en zich vervolgens voegen in de initiatieven die vele scholen in België nemen: het vormen van het vredesteken met de leerlingen als één van de manieren om aandacht te geven aan de Vredesweek en Vrede.